دیابت بارداری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سطح قند خون (گلوکز) در دوران بارداری افزایش می‌یابد و معمولاً پس از زایمان به حالت طبیعی بازمی‌گردد. این عارضه ممکن است در هر مرحله از بارداری رخ دهد، اما شیوع آن در سه‌ماهه دوم و سوم بیشتر است.
علت بروز این حالت، ناتوانی بدن در تولید میزان کافی انسولین است. انسولین هورمونی است که به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. در دوران بارداری، نیاز بدن به انسولین افزایش می‌یابد و اگر بدن نتواند این نیاز را برطرف کند، دیابت بارداری ایجاد می‌شود.
این بیماری میتواند هم برای مادر و هم برای نوزاد عوارضی در دوران بارداری و پس از تولد به همراه داشته باشد. با این حال، در صورت تشخیص به‌موقع و مدیریت صحیح، می‌توان خطرات مرتبط با آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
بیشتر بخوانید:
معرفی ۱۰ تا از بهترین دکتر متخصص زنان زایمان و نازایی در تهران
عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به دیابت بارداری:
هرچند هر زنی ممکن است در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شود، اما برخی عوامل احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
- سن بالای ۴۰ سال
- داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۰ (برای محاسبه BMI می‌توانید از ابزارهای محاسبه وزن سالم استفاده کنید.)
- سابقه تولد نوزادی با وزن بیش از ۴.۵ کیلوگرم (۱۰ پوند)
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
- سابقه خانوادگی دیابت در والدین یا خواهر و برادر
- تعلق به گروه‌های قومی خاص مانند جنوب آسیا، آفریقایی-کارائیب، خاورمیانه یا سیاه‌پوستان (حتی در صورت تولد در بریتانیا)
- انجام جراحی‌های کاهش وزن مانند بای‌پس معده
در صورت وجود هر یک از این عوامل، انجام غربالگری دیابت بارداری در طول دوران بارداری به شما توصیه می‌شود.
علائم دیابت بارداری
به‌طور کلی، دیابت بارداری معمولاً بدون علامت خاصی است و بیشتر موارد تنها از طریق آزمایش‌های غربالگری تشخیص داده می‌شوند. با این حال، در برخی موارد، افزایش قابل توجه قند خون (هیپرگلیسمی) ممکن است باعث بروز علائمی مانند موارد زیر شود:
- احساس تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار
- خشکی دهان
- احساس خستگی مفرط
- تاری دید
- خارش در ناحیه تناسلی یا عفونت قارچی (برفک)
البته توجه داشته باشید که برخی از این علائم در دوران بارداری شایع هستند و لزوماً به معنای ابتلا به دیابت بارداری نیستند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا داشتن نگرانی، بهتر است با پزشک یا ماما مشورت کنید.
تأثیر دیابت بارداری بر بارداری
اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری، بارداری طبیعی را تجربه کرده و نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. با این حال، این بیماری میتواند خطراتی را به همراه داشته باشد، از جمله:
- رشد بیش از حد نوزاد (ماکروزومی) که ممکن است منجر به دشواری در زایمان طبیعی و افزایش احتمال نیاز به زایمان القایی یا سزارین شود.
- افزایش حجم مایع آمنیوتیک (پلی‌هیدرآمنیوس) که خطر زایمان زودرس یا مشکلات حین زایمان را افزایش می‌دهد.
- زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷ بارداری).
- ابتلا به پره‌اکلامپسی، یک عارضه جدی که با فشار خون بالا همراه است و در صورت عدم درمان میتواند عوارض خطرناکی ایجاد کند.
- کاهش سطح قند خون نوزاد پس از تولد یا بروز زردی (یرقان) که ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشد.
- در موارد نادر، احتمال مرده‌زایی نیز وجود دارد.
علاوه بر این، ابتلا به دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهد.
غربالگری دیابت بارداری
در اولین مراجعه پیش از زایمان (معمولاً بین هفته ۸ تا ۱۲ بارداری)، پزشک یا ماما با پرسش‌هایی، میزان خطر ابتلا به دیابت بارداری را ارزیابی می‌کند. در صورت وجود یک یا چند عامل خطر، انجام آزمایش غربالگری به شما توصیه می‌شود.
این آزمایش که به نام تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) شناخته می‌شود، حدود دو ساعت طول می‌کشد. در این آزمایش، پس از ناشتا بودن به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت (به جز نوشیدن آب)، نمونه خون گرفته می‌شود. سپس یک نوشیدنی حاوی گلوکز به شما داده می‌شود و پس از دو ساعت، نمونه خون دیگری برای بررسی نحوه پردازش گلوکز توسط بدن شما جمع‌آوری می‌شود.
این آزمایش معمولاً بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌شود. اگر سابقه دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی داشته باشید، ممکن است این آزمایش در اوایل بارداری و سپس مجدداً در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ انجام شود.
درمان دیابت بارداری
در صورت تشخیص دیابت بارداری، کنترل سطح قند خون میتواند احتمال بروز مشکلات مرتبط با بارداری را کاهش دهد. برای نظارت بر تأثیر درمان، یک دستگاه تست قند خون در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
در بسیاری از موارد، تغییرات در رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی می‌توانند به کاهش سطح قند خون کمک کنند. فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و یوگای بارداری می‌توانند در این زمینه مؤثر باشند. با این حال، قبل از شروع هر فعالیت جدیدی، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید.
اگر این تغییرات به تنهایی برای کنترل قند خون کافی نباشند، ممکن است نیاز به مصرف دارو باشد. این داروها می‌توانند به صورت قرص یا تزریق انسولین تجویز شوند.
در طول بارداری و زایمان، شما تحت نظارت دقیق‌تری قرار خواهید گرفت تا هرگونه مشکل احتمالی به موقع شناسایی و مدیریت شود.
در صورت ابتلا به دیابت بارداری، توصیه می‌شود زایمان قبل از هفته ۴۱ انجام شود. اگر زایمان طبیعی تا این زمان آغاز نشود، ممکن است القای زایمان یا سزارین توصیه گردد. همچنین، در صورت وجود نگرانی‌هایی درباره سلامت شما یا جنین، یا اگر سطح قند خون به خوبی کنترل نشده باشد، ممکن است زایمان زودتر پیشنهاد شود.
عوارض بلندمدت دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود. با این حال، زنانی که این عارضه را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر هستند:
- دیابت بارداری در بارداری‌های بعدی
- دیابت نوع ۲ (یک بیماری مزمن و مادام‌العمر)
به‌همین دلیل، انجام آزمایش خون برای بررسی دیابت ۶ تا ۱۳ هفته پس از زایمان و سپس سالانه در صورت طبیعی بودن نتایج، ضروری است.
در صورت مشاهده علائم افزایش قند خون، مانند تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار و خشکی دهان، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید و منتظر زمان آزمایش بعدی نمانید. حتی اگر احساس سلامتی می‌کنید، انجام این آزمایش‌ها ضروری است، زیرا بسیاری از افراد مبتلا به دیابت ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
همچنین، برای کاهش خطر ابتلا به دیابت، توصیه‌هایی در مورد حفظ وزن سالم، رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام فعالیت‌های ورزشی منظم به شما ارائه خواهد شد.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است در آینده بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت یا چاقی باشند.
برنامه‌ریزی برای بارداری‌های آینده
اگر سابقه دیابت بارداری دارید و قصد بارداری مجدد دارید، حتماً از نظر دیابت بررسی شوید. پزشک عمومی شما میتواند این آزمایش‌ها را ترتیب دهد.
در صورت تشخیص دیابت، به کلینیک تخصصی پیش از بارداری ارجاع داده خواهید شد تا اطمینان حاصل شود که وضعیت شما قبل از بارداری به خوبی کنترل شده است.
اگر بارداری برنامه‌ریزی نشده‌ای دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید که در بارداری قبلی دیابت بارداری داشته‌اید. در این صورت، اگر آزمایش‌ها نشان دهند که دیابت ندارید، غربالگری زودهنگام (بلافاصله پس از اولین مراجعه به ماما) و در صورت طبیعی بودن نتایج، آزمایش دیگری در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری به شما پیشنهاد خواهد شد.
همچنین، ممکن است پزشک یا ماما به شما توصیه کنند که سطح قند خون خود را با استفاده از دستگاه سنجش قند خون، مشابه روشی که در دوران دیابت بارداری قبلی انجام می‌دادید، کنترل کنید.
سوالات متداول
قند بارداری چند باشه خطرناکه؟
سطح قند خون ناشتا در بارداری باید کمتر از ۹۵ mg/dL و یک ساعت پس از غذا کمتر از ۱۴۰ mg/dL باشد. مقادیر بالاتر از این حد خطرناک محسوب می‌شود و نیاز به کنترل فوری دارد.
عوارض دیابت بارداری بر روی جنین چیست؟
دیابت حاملگی میتواند باعث رشد بیش از حد جنین، زایمان زودرس، کاهش قند خون نوزاد پس از تولد و افزایش خطر چاقی یا دیابت در آینده کودک شود.
چه غذاهایی قند خون را در بارداری پایین می‌آورند؟
غذاهای حاوی فیبر بالا مانند سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و پروتئین‌های کم‌چرب مانند مرغ و ماهی به کنترل قند خون کمک می‌کنند. همچنین، مصرف میوه‌های کم‌قند مانند سیب و گلابی توصیه می‌شود.
جدول قند خون در بارداری چگونه است؟
قند خون ناشتا: کمتر از ۹۵ mg/dL
یک ساعت پس از غذا: کمتر از ۱۴۰ mg/dL
دو ساعت پس از غذا: کمتر از ۱۲۰ mg/dL
این مقادیر ممکن است بسته به دستور پزشک متفاوت باشد.
علائم دیابت بارداری چیست؟
علائم شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی، تاری دید و خشکی دهان است. البته این علائم ممکن است در بارداری طبیعی نیز دیده شوند، بنابراین آزمایش تشخیصی ضروری است.
عوارض قند بالا در بارداری برای جنین چیست؟
قند خون بالا میتواند باعث ماکروزومی (جنین بزرگتر از حد طبیعی)، زایمان سخت، زردی نوزاد و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده کودک شود.
علائم دیابت بارداری در سه ماهه اول چیست؟
در سه ماهه اول، علائم ممکن است شامل خستگی شدید، افزایش تشنگی و تکرر ادرار باشد. با این حال، دیابت حاملگی معمولاً در سه ماهه دوم یا سوم تشخیص داده می‌شود.
علائم دیابت بارداری در ماه هفتم چیست؟
در ماه هفتم، علائمی مانند افزایش وزن ناگهانی، ورم بیش از حد، تاری دید و احساس خستگی مفرط ممکن است نشان‌دهنده دیابت بارداری باشد. انجام آزمایش‌های غربالگری در این مرحله ضروری است.
منبع : nhs
