میزان متوسط هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز خون، با استفاده از شاخصی به نام میانگین هموگلوبین سلولی یا MCH اندازهگیری میشود. این شاخص بخشی از آزمایش خون رایج با عنوان شمارش کامل خون (CBC) است و داده‌های ارزشمندی درباره وضعیت سلامت گلبولهای قرمز ارائه میدهد. هموگلوبین، پروتئینی حیاتی در گلبولهای قرمز، نقش کلیدی در انتقال اکسیژن به سراسر بدن ایفا میکند. این فرآیند انرژی لازم برای فعالیت سلولها و عملکرد صحیح بدن را تأمین میکند.
بیشتر بخوانید:
| عنوان | جزئیات |
|---|---|
| MCH (میانگین هموگلوبین سلولی) | اندازهگیری متوسط هموگلوبین در گلبول قرمز. بخشی از آزمایش CBC برای بررسی سلامت گلبولهای قرمز. |
| شاخص‌های مهم RBC | MCV (حجم متوسط گلبول قرمز)، MCHC (غلظت متوسط هموگلوبین)، RDW (عرض توزیع گلبول قرمز) |
| فرآیند آزمایش | نمونه‌گیری خون توسط پرستار یا فلبوتومیست، استفاده از دستگاه شمارنده خون خودکار. |
| آمادگی قبل از آزمایش | نیاز به آمادگی خاصی نیست؛ ممکن است نیاز به ناشتایی باشد. |
| محدوده طبیعی MCH | ۲۷ تا ۳۳ pg/cell برای بزرگسالان |
| MCH پایین | کمخونی هیپوکرومیک و میکروسیتیک، کمبود آهن، هموگلوبینوپاتی‌ها |
| MCH بالا | کمخونی ماکروسیتیک، کمبود فولات و ویتامین B12، مصرف الکل |
| خطرات و عوارض | کبودی جزئی یا درد ملایم در محل خون‌گیری |
شاخص MCH تنها یکی از عناصر موجود در بخش شاخص‌های RBC در آزمایش CBC است. این بخش شامل مقادیر دیگری نیز میشود که به طور مشترک به تشخیص شرایط مختلف سلامتی، به‌ویژه کمخونی، کمک می‌کنند.
🗸 سایر شاخص‌های مهم در شاخص‌های RBC
- میانگین حجم گلبول قرمز (MCV): اندازه متوسط گلبولهای قرمز خون را اندازهگیری میکند.
- میانگین غلظت هموگلوبین گلبولی (MCHC): غلظت متوسط هموگلوبین در هر گلبول قرمز را تعیین میکند. این شاخص هم به میزان هموگلوبین و هم به اندازه گلبولهای قرمز بستگی دارد.
- عرض توزیع گلبول قرمز (RDW): تنوع اندازه گلبولهای قرمز را نشان میدهد.
این شاخص‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا علل احتمالی اختلالات خونی را شناسایی کرده و نوع کمخونی را تعیین نمایند.
⚠️ هشدار: زمان نیاز به بررسی MCH
شاخص MCH به‌عنوان بخشی استاندارد از آزمایش CBC، سلامت گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکت‌ها را ارزیابی میکند. این شاخص به پزشکان کمک میکند تا علائم اولیه بیماری‌ها، به‌ویژه کمخونی، را تشخیص دهند.
مقادیر غیرطبیعی MCH می‌توانند نشانه‌ای از وجود کمخونی باشند. همچنین، در کنار سایر شاخص‌های RBC، به پزشکان کمک میکند تا علت اصلی کمخونی را شناسایی کنند.
🗸 جزئیات تست MCH
نحوه انجام آزمایش
برای انجام آزمایش MCH، نمونه‌ای از خون شما گرفته میشود. این فرآیند توسط یک پرستار یا فلبوتومیست انجام میشود. نمونه خون پس از جمع‌آوری، به دستگاه شمارنده خون خودکار منتقل میشود که اطلاعات دقیقی درباره سلول‌های خونی شما ارائه میدهد.
محاسبه MCH بر اساس تجزیه و تحلیل گلبولهای قرمز انجام میشود.
🗸 آمادگی برای آزمایش
برای انجام آزمایش MCH نیازی به آمادگی خاصی نیست. با این حال، اگر پزشک شما قصد دارد آزمایش‌های دیگری روی نمونه خون شما انجام دهد، ممکن است لازم باشد قبل از آزمایش ناشتا باشید. دستورالعمل‌های ارائه‌شده توسط پزشک را به دقت دنبال کنید.
🗸 فرآیند خون گیری
در طول خون‌گیری، شما در وضعیت نشسته قرار می‌گیرید و پرستار یا فلبوتومیست مراحل زیر را انجام میدهد:
- محل تزریق (معمولاً بازو) را با دستمال الکلی تمیز میکند.
- یک نوار لاستیکی بالای محل خون‌گیری بسته میشود تا جریان خون در آن ناحیه افزایش یابد.
- سوزن به آرامی وارد محل تزریق شده و خون در یک لوله یا ویال جمع‌آوری میشود.
- پس از برداشتن سوزن، یک توپ پنبه‌ای برای متوقف کردن خونریزی در محل قرار داده میشود.
این فرآیند معمولاً کوتاه (حدود ۵ دقیقه یا کمتر) و بدون درد است. ممکن است در لحظه ورود سوزن، احساس سوزش مختصری داشته باشید.
🗸 بعد از تست چه انتظاری باید داشت؟
پس از انجام آزمایش خون، معمولاً می‌توانید فوراً محل را ترک کنید، مگر اینکه علائمی مانند سبکی سر یا حالت تهوع احساس کنید. برخی افراد حتی با وجود سادگی و بدون درد بودن فرآیند خون‌گیری، ممکن است احساس ناراحتی یا پف‌کردگی در محل خون‌گیری داشته باشند. اگر چنین احساسی داشتید، نگران نباشید؛ این موضوع شایع است و ارائه‌دهنده شما شما را تحت نظر قرار خواهد داد تا مطمئن شود که قبل از ترک مطب، حالت شما بهبود یافته است.
⚠️ هشدار: خطرات این آزمایش چیست؟
آزمایش تعیین MCH (که بخشی از آزمایش CBC است) به‌طور کلی خطرناک نیست. با این حال، پس از خون‌گیری، ممکن است کبودی جزئی در محل ورود سوزن مشاهده کنید یا احساس درد ملایمی در بازوی خود داشته باشید. این علائم معمولاً در طول روز از بین می‌روند و نیازی به نگرانی ندارند.
🗸 نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی به دست می‌آورید و به چه معنا هستند؟
نتایج MCH میزان متوسط هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را به صورت پیکوگرام (pg/cell) نشان میدهد. یک پیکوگرام معادل یک تریلیونم گرم است. محدوده طبیعی برای MCH در بزرگسالان، صرف‌نظر از جنسیت، بین ۲۷ تا ۳۳ pg/cell است.
- مقادیر کمتر از این محدوده به عنوان MCH پایین تفسیر میشوند.
- مقادیر بالاتر از این محدوده به عنوان MCH بالا در نظر گرفته میشوند.
به یاد داشته باشید که نتایج بالا یا پایین لزوماً نشانه مشکل جدی نیستند. پزشک شما نتایج MCH را در کنار سایر شاخص‌های RBC بررسی میکند تا تصمیم بگیرد آیا نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی وجود دارد یا خیر.
🗸 MCH پایین
MCH پایین میتواند نشانه وجود انواع خاصی از کمخونی باشد، از جمله:
- کمخونی هیپوکرومیک: زمانی رخ میدهد که گلبولهای قرمز خون شما کم‌رنگ‌تر از حد طبیعی هستند.
- کمخونی میکروسیتیک: زمانی اتفاق میافتد که گلبولهای قرمز خون شما بهصورت غیرطبیعی کوچک‌تر از حد معمول هستند.
در هر دو شرایط، گلبولهای قرمز خون شما دارای میزان کافی هموگلوبین نیستند.
علل پایین بودن MCH:
- کمبود آهن: عدم وجود آهن کافی میتواند تولید هموگلوبین را در بدن مختل کند. شایع‌ترین علت این وضعیت، از دست دادن خون است که ممکن است به دلیل خونریزی شدید قاعدگی، خونریزی داخلی یا خونریزی پس از عمل جراحی اتفاق بیفتد.
- هموگلوبینوپاتی‌ها: اختلالات خونی مانند تالاسمی و کمخونی داسیشکل می‌توانند نحوه تولید هموگلوبین را تحت تأثیر قرار دهند.
- التهاب مرتبط با شرایط مزمن: بیماریهای طولانیمدت مانند عفونت‌های مزمن، بیماری کلیوی، بیماری کبدی و سرطان می‌توانند التهاب ایجاد کرده و منجر به کاهش MCH شوند.
🗸 MCH بالا
MCH بالا ممکن است نشانه کمخونی ماکروسیتیک باشد. در این نوع کمخونی، بدن شما گلبولهای قرمز غیرطبیعی بزرگی تولید میکند که حاوی سطوح بالایی از هموگلوبین هستند. این وضعیت معمولاً به دلیل کمبود مواد مغذی کلیدی مانند فولات و ویتامین B12 ایجاد میشود.
علل افزایش MCH:
- مصرف طولانیمدت الکل.
- اختلالات تیروئیدی.
- عوارض جانبی برخی داروها یا درمان‌ها (مانند شیمی‌درمانی).
🗸 اگر نتایج غیرعادی باشد، مراحل بعدی چیست؟
مراحل بعدی به علت دقیق سطوح غیرطبیعی MCH بستگی دارد. برای مثال:
- اگر پزشک شما مشکوک باشد که کمبود آهن باعث کاهش MCH شده است، ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی ذخایر آهن شما تجویز کند.
- اگر نتایج شما به شرایط جداگانه‌ای اشاره کند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی باشد.
پزشک شما بر اساس نتایج شما و سایر شاخص‌های CBC ، راهنمایی لازم را ارائه خواهد داد.
🗸 جمع بندی
هرگونه نتایج غیرطبیعی (بالا یا پایین) میتواند باعث استرس و نگرانی شود. با این حال، وقتی صحبت از MCH (میانگین هموگلوبین سلولی) میشود، این مقادیر تنها بخشی از اطلاعات هستند که پزشک شما در کنار سایر داده‌های مربوط به سلامتی شما بررسی میکند.
برخی از علل نتایج غیرطبیعی MCH ، مانند اختلالات خونی، نیاز به نظارت و درمان دقیق دارند. در حالی که برخی دیگر ممکن است مسائل کوتاه‌مدتی باشند که نیازی به نگرانی ندارند. اگر نسبت به سطح MCH خود نگران هستید، از پزشک خود بخواهید نتایج را در کنار سایر مقادیر CBC تفسیر کند و توضیح دهد.
سوالات متداول
۱. MCHC در آزمایش خون چیست و چه کاربردی دارد؟
پاسخ: MCHC (میانگین غلظت هموگلوبین سلولی) شاخصی است که میزان غلظت هموگلوبین در گلبولهای قرمز را نشان میدهد. این شاخص به پزشکان کمک میکند تا وضعیت سلامت گلبولهای قرمز را بررسی کرده و مشکلاتی مانند کمخونی یا اختلالات خونی را تشخیص دهند.
۲. پایین بودن MCH در آزمایش خون نشانه چیست؟
پاسخ: پایین بودن MCH میتواند نشانه کمخونی هیپوکرومیک یا کمخونی میکروسیتیک باشد. این شرایط زمانی اتفاق میافتد که گلبولهای قرمز خون دارای میزان کمی هموگلوبین هستند و معمولاً به دلیل کمبود آهن، بیماریهای مزمن یا اختلالات ژنتیکی مانند تالاسمی ایجاد میشود.
۳. علت بالا بودن MCH در آزمایش خون چیست؟
پاسخ: بالا بودن MCH میتواند نشانه کمخونی ماکروسیتیک باشد که در آن گلبولهای قرمز بزرگتر از حد طبیعی هستند. این شرایط معمولاً به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات، مصرف طولانیمدت الکل، یا عوارض جانبی برخی داروها ایجاد میشود.
۴. علت پایین بودن MCH در آزمایش خون چیست؟
پاسخ: پایین بودن MCH معمولاً به دلیل کمبود آهن، از دست دادن خون (مانند خونریزی شدید قاعدگی یا خونریزی داخلی)، یا اختلالاتی مانند تالاسمی و کمخونی داسیشکل است. التهاب مرتبط با بیماریهای مزمن نیز میتواند باعث کاهش MCH شود.
۵. تفاوت MCV و MCH در آزمایش خون چیست؟
پاسخ: MCV (میانگین حجم گلبول قرمز) اندازه متوسط گلبولهای قرمز را نشان میدهد، در حالی که MCH (میانگین هموگلوبین سلولی) میزان متوسط هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را اندازهگیری میکند. این دو شاخص بهصورت توأم برای تشخیص نوع کمخونی استفاده میشوند.
۶. کمبود MCH در آزمایش خون چه علائمی دارد؟
پاسخ: کمبود MCH میتواند با علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف عضلانی، سردرد، تنفس سریع، سرگیجه و پوست رنگپریده همراه باشد. این علائم ناشی از کاهش اکسیژنرسانی به سلولها به دلیل کمبود هموگلوبین در گلبولهای قرمز هستند.
۷. میزان نرمال MCV و MCH در آزمایش خون چقدر است؟
پاسخ: میزان نرمال MCV بین ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر و میزان نرمال MCH بین ۲۷ تا ۳۳ پیکوگرام است. این مقادیر ممکن است بسته به آزمایشگاه و سن فرد کمی متفاوت باشند.
۸. درمان کمبود MCV و MCH چگونه انجام میشود؟
پاسخ: درمان کمبود MCV و MCH به علت دقیق آن بستگی دارد. برای مثال:
- اگر به دلیل کمبود آهن باشد، مصرف مکملهای آهن و رژیم غذایی غنی از آهن (مانند گوشت قرمز، اسفناج و حبوبات) توصیه میشود.
- اگر به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات باشد، مصرف مکملهای این ویتامینها و مصرف مواد غذایی مانند ماهی، تخم مرغ و سبزیجات برگدار مؤثر است.
منبع : clevelandclinic
