کیست تخمدان توده‌هایی نسبتاً شایع هستند که ممکن است روی سطح یا درون تخمدان‌ها تشکیل شوند. این کیست‌ها انواع مختلفی دارند که بیشتر آنها بی‌خطر بوده و معمولاً بدون ایجاد علائم خاصی به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. با این حال، در موارد نادر، ممکن است عوارضی ایجاد کنند که نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. انجام معاینات منظم لگن می‌تواند به پیشگیری از مشکلات مرتبط با کیستهای تخمدان کمک کند.
| موضوع | کیست تخمدان |
|---|---|
| تعریف | کیسه‌های پر از مایع یا مواد نیمه جامد در روی یا داخل تخمدان |
| شایع بودن | نسبتاً شایع و اغلب بی‌خطر |
| انواع | عملکردی (فولیکولار، جسم زرد)، سیستادنوما، کیست های درموئید، آندومتریوما، سرطانی |
| علائم | درد لگن، نفخ، درد قاعدگی، مشکلات ادراری |
| عوارض | سرطان، پارگی کیست، پیچ‌خوردگی تخمدان |
| تشخیص | معاینه لگن، سونوگرافی، لاپاراسکوپی |
| درمان | نظارت، داروهای هورمونی، جراحی |
| پیشگیری | داروهای هورمونی، معاینات منظم |
| زمان مراجعه به پزشک | علائم شدید یا ناگهانی مانند درد شدید یا سرگیجه |
جدول خلاصه مطلب
بیشتر بخوانید:
زونا (هرپس زوستر) چیست؟ + علائم ، درمان ، پیشگیری و واکسن
عفونت‌های قارچی پوستی : علائم، درمان و راه‌های پیشگیری
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) : علائم ، علل و راهکارهای درمانی مؤثر
آشنایی با کیست تخمدان
کیست تخمدان یک کیسه‌ی کوچک پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که در داخل یا روی تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. این کیست‌ها اغلب بدون درد و غیرسرطانی (خوش‌خیم) هستند و ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند. در بسیاری از موارد، فرد متوجه وجود کیست نمی‌شود مگر اینکه در طی معاینات لگنی یا سونوگرافی تشخیص داده شود. با این حال، در موارد نادر، کیست‌ها میتوانند عوارضی ایجاد کنند که نیاز به توجه پزشکی دارند.
انواع کیستهای تخمدان
اکثر کیستهای تخمدان از نوع کیستهای عملکردی هستند که در پاسخ به تغییرات طبیعی بدن در طول چرخه‌ی قاعدگی تشکیل میشوند. این کیست‌ها معمولاً بی‌خطر بوده و پس از چند هفته به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. انواع دیگر کیست‌ها نیز وجود دارند که ممکن است به دلایل دیگری ایجاد شوند.
۱. کیستهای عملکردی
- کیست فولیکولار: این نوع کیست زمانی تشکیل می‌شود که فولیکول تخمک را آزاد نکند و به جای آن، با مایع پر شود.
- کیست جسم زرد: پس از آزاد شدن تخمک، ساختاری به نام جسم زرد تشکیل می‌شود. اگر این ساختار به جای تجزیه شدن، با مایع پر شود، کیست جسم زرد ایجاد می‌گردد.
۲. سایر انواع کیست‌ها
- سیستادنوما: این کیست‌ها روی سطح تخمدان تشکیل شده و ممکن است حاوی مایعی رقیق یا غلیظ باشند.
- کیستهای درموئید (تراتوم): این کیست‌ها حاوی بافت‌هایی مانند مو، دندان یا پوست هستند و معمولاً خوش‌خیم می‌باشند.
- آندومتریوما: این کیست‌ها با خون قاعدگی پر شده و اغلب نشانه‌ای از بیماری آندومتریوز هستند.
- کیستهای سرطانی: این نوع کیست‌ها نادر بوده و معمولاً پس از یائسگی ایجاد میشوند.
آیا کیست تخمدان خطرناک است؟
در بیشتر موارد، کیستهای تخمدان بی‌خطر هستند و بدون نیاز به درمان از بین می‌روند. کمتر از ۱ درصد کیست‌ها ممکن است سرطانی باشند. با این حال، پزشک شما می‌تواند با نظارت دقیق، خطر عوارض را کاهش دهد.
علائم
برخی از کیست‌ها کوچک بوده و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. اما کیستهای بزرگتر ممکن است باعث بروز علائم زیر شوند:
- درد در ناحیه لگن یا کمر
- احساس پری یا نفخ در قسمت پایین شکم
- درد هنگام رابطه جنسی
- قاعدگیهای دردناک یا نامنظم
- مشکلات ادراری یا دفع مدفوع
در برخی موارد، علائم پایدار ممکن است نشانه‌ای از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشد که با قاعدگیهای نامنظم، افزایش وزن و مشکلات باروری همراه است.
نتیجه گیری
کیستهای تخمدان معمولاً بی‌خطر بوده و به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. با این حال، در صورت بروز علائم یا نگرانی، مراجعه به پزشک و انجام معاینات منظم لگن می‌تواند به پیشگیری از عوارض احتمالی کمک کند.
احساسات ناشی از کیست تخمدان
تجربه‌ی کیست تخمدان در افراد مختلف متفاوت است. برخی ممکن است هیچ دردی احساس نکنند، در حالی که دیگران ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- عدم احساس درد: برخی افراد اصلاً دردی حس نمی‌کنند.
- ناراحتی خفیف یا احساس پری: ممکن است احساس سنگینی یا سیری در ناحیه لگن داشته باشید.
- درد تیز یا مبهم: درد ممکن است به صورت تیز یا گنگ و مداوم باشد.
- درد متناوب: ناراحتی یا دردی که بدون دلیل مشخص می‌آید و می‌رود.
- درد مرتبط با چرخه قاعدگی: ممکن است درد در زمان‌های خاصی از چرخه قاعدگی تشدید شود.
علل تشکیل کیست تخمدان
تشکیل کیست تخمدان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از مهم‌ترین علل عبارتند از:
- تخمک‌گذاری: این فرآیند طبیعی در چرخه قاعدگی می‌تواند منجر به تشکیل کیستهای عملکردی شود.
- تولید غیرطبیعی سلولی: این حالت می‌تواند باعث ایجاد کیست‌هایی مانند کیستهای درموئید یا سیستادنوما شود.
- اندومتریوز: در این بیماری، کیستهای اندومتریوما (یا کیستهای شکلاتی) روی تخمدان‌ها تشکیل میشوند.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این اختلال هورمونی می‌تواند منجر به تشکیل کیستهای کوچک متعدد در تخمدان‌ها شود.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونت‌های شدید لگنی میتوانند به تخمدان‌ها سرایت کرده و باعث تشکیل کیست شوند.
عوامل خطر کیست تخمدان
هر فردی که تخمدان دارد ممکن است به کیست تخمدان مبتلا شود، اما برخی عوامل خطر احتمال تشکیل آن را افزایش می‌دهند:
- سن: کیست‌ها در زنان قبل از یائسگی شایع‌تر هستند.
- بارداری: احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست‌ها در دوران بارداری بیشتر است.
- سابقه کیست: اگر قبلاً کیست تخمدان داشته‌اید، احتمال ابتلای مجدد بیشتر است.
- شرایط پزشکی: ابتلا به آندومتریوز، PCOS یا اختلالات هورمونی دیگر خطر را افزایش می‌دهد.
- داروهای باروری: استفاده از داروهایی مانند کلومیفن (Clomid©) برای تحریک تخمک‌گذاری می‌تواند احتمال تشکیل کیست را افزایش دهد.
عوارض احتمالی کیست تخمدان
بیشتر کیست‌ها بی‌خطر هستند و عوارضی ایجاد نمی‌کنند، اما در موارد نادر ممکن است مشکلاتی به وجود آید:
- سرطان: کیست‌هایی که پس از یائسگی تشکیل میشوند، احتمال سرطانی بودن بیشتری دارند.
- پارگی کیست: کیستهای عملکردی معمولاً بدون علائم پاره میشوند، اما پارگی کیستهای بزرگتر می‌تواند باعث درد شدید، سرگیجه یا ضعف شود.
- پیچ‌خوردگی تخمدان: کیستهای بزرگ میتوانند باعث پیچ‌خوردن تخمدان شده و جریان خون را مختل کنند. این حالت با درد شدید، حالت تهوع و استفراغ همراه است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
علل تشکیل کیست تخمدان
تشکیل کیست تخمدان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از مهم‌ترین علل عبارتند از:
- تخمک‌گذاری: این فرآیند طبیعی در چرخه قاعدگی می‌تواند منجر به تشکیل کیستهای عملکردی شود.
- تولید غیرطبیعی سلولی: این حالت می‌تواند باعث ایجاد کیست‌هایی مانند کیستهای درموئید یا سیستادنوما شود.
- اندومتریوز: در این بیماری، کیستهای اندومتریوما (یا کیستهای شکلاتی) روی تخمدان‌ها تشکیل میشوند.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این اختلال هورمونی می‌تواند منجر به تشکیل کیستهای کوچک متعدد در تخمدان‌ها شود.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونت‌های شدید لگنی میتوانند به تخمدان‌ها سرایت کرده و باعث تشکیل کیست شوند.
عوامل خطر کیست تخمدان
هر فردی که تخمدان دارد ممکن است به کیست تخمدان مبتلا شود، اما برخی عوامل خطر احتمال تشکیل آن را افزایش می‌دهند:
- سن: کیست‌ها در زنان قبل از یائسگی شایع‌تر هستند.
- بارداری: احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست‌ها در دوران بارداری بیشتر است.
- سابقه کیست: اگر قبلاً کیست تخمدان داشته‌اید، احتمال ابتلای مجدد بیشتر است.
- شرایط پزشکی: ابتلا به آندومتریوز، PCOS یا اختلالات هورمونی دیگر خطر را افزایش می‌دهد.
- داروهای باروری: استفاده از داروهایی مانند کلومیفن (Clomid©) برای تحریک تخمک‌گذاری می‌تواند احتمال تشکیل کیست را افزایش دهد.
عوارض احتمالی
بیشتر کیست‌ها بی‌خطر هستند و عوارضی ایجاد نمی‌کنند، اما در موارد نادر ممکن است مشکلاتی به وجود آید:
- سرطان: کیست‌هایی که پس از یائسگی تشکیل میشوند، احتمال سرطانی بودن بیشتری دارند.
- پارگی کیست: کیستهای عملکردی معمولاً بدون علائم پاره میشوند، اما پارگی کیستهای بزرگتر می‌تواند باعث درد شدید، سرگیجه یا ضعف شود.
- پیچ‌خوردگی تخمدان: کیستهای بزرگ میتوانند باعث پیچ‌خوردن تخمدان شده و جریان خون را مختل کنند. این حالت با درد شدید، حالت تهوع و استفراغ همراه است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
⚠️ هشدار: در صورت تجربه علائم پارگی کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان، مانند درد شدید یا سرگیجه، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
احساسات ناشی از ترکیدن کیست تخمدان
ترکیدن یا پارگی کیست تخمدان معمولاً با درد ناگهانی و تیز در ناحیه لگن (معمولاً در قسمت پایین و یک طرف بدن) همراه است. این درد اغلب شدید و ناتوان‌کننده است. سایر علائم پارگی کیست تخمدان عبارتند از:
- خونریزی واژینال
- حالت تهوع یا استفراغ
- نفخ یا احساس پری در شکم
- فشار یا درد در ناحیه شکم
تشخیص
برای تشخیص کیست تخمدان، پزشک ابتدا با انجام تست بارداری، احتمال بارداری را به عنوان علت علائم رد می‌کند. سپس، ممکن است از روشهای زیر استفاده کند:
- معاینه لگن: پزشک با لمس ناحیه لگن، وجود توده‌ها یا تغییرات غیرطبیعی را بررسی می‌کند.
- سونوگرافی: این روش تصویربرداری با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از اندام‌های لگن ایجاد می‌کند و می‌تواند محل، اندازه و محتوای کیست (مایع یا جامد) را مشخص کند.
- لاپاراسکوپی: در این روش، پزشک با ایجاد یک برش کوچک در شکم، دوربینی را وارد کرده و اندام‌های لگن را بررسی می‌کند. در صورت تشخیص کیست، می‌تواند آن را در همان زمان خارج کند.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخمدان به عواملی مانند علائم، نوع کیست و علت تشکیل آن بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل نظارت، دارو یا جراحی است. سن و وضعیت یائسگی نیز در انتخاب روش درمانی مؤثر هستند.
۱. نظارت و مراقبت
کیستهای عملکردی معمولاً بدون درمان و به‌مرور زمان از بین می‌روند. اگر کیست شما از این نوع باشد، پزشک ممکن است رویکرد “انتظار و مشاهده” را پیشنهاد دهد. در این حالت، سونوگرافی‌های دوره‌ای برای بررسی تغییرات اندازه کیست انجام می‌شود.
۲. داروها
پزشک ممکن است داروهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری را برای جلوگیری از تخمک‌گذاری و پیشگیری از تشکیل کیستهای جدید تجویز کند.
۳. جراحی
اگر کیست بزرگ باشد، علائم ایجاد کند یا مشکوک به سرطان باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. روشهای جراحی شامل:
- لاپاراسکوپی: در این روش، کیست از طریق برش‌های کوچک در شکم خارج می‌شود.
- لاپاراتومی: برای کیستهای بسیار بزرگ یا موارد پیچیده، برش بزرگ‌تری در شکم ایجاد می‌شود.
زمان مناسب برای برداشتن کیست
پزشک بر اساس عوامل زیر تصمیم می‌گیرد که آیا کیست نیاز به برداشتن دارد یا خیر:
- اندازه کیست: کیستهای بزرگتر از ۱۰ سانتیمتر معمولاً نیاز به جراحی دارند.
- علائم: اگر کیست باعث درد، اختلال در قاعدگی یا مشکلات باروری شود، ممکن است برداشتن آن توصیه شود.
- مشکوک بودن به سرطان: اگر احتمال سرطانی بودن کیست وجود داشته باشد، برداشتن آن ضروری است.
- نوع کیست: کیستهای غیرعملکردی که به‌خودی‌خود از بین نمی‌روند، معمولاً نیاز به جراحی دارند.
عوارض عدم درمان کیست تخمدان
اگر کیست درمان نشود، بسته به نوع و علت آن، ممکن است عوارضی ایجاد شود. برخی کیست‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند، اما برخی دیگر نیاز به درمان فوری دارند، به‌ویژه اگر نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر باشند.
📌 نکته مهم: در صورت تجربه علائم شدید مانند درد ناگهانی، خونریزی یا سرگیجه، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از کیست تخمدان
آیا می‌توان از تشکیل کیست تخمدان جلوگیری کرد؟
مصرف داروهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری می‌تواند تخمک‌گذاری را متوقف کند و از تشکیل برخی کیست‌ها جلوگیری نماید. برخی مطالعات نشان می‌دهند که این داروها احتمال بازگشت برخی انواع کیست‌ها را کاهش می‌دهند. با این حال، داروهای هورمونی برای همه افراد مناسب نیستند و باید با نظر پزشک مصرف شوند.
🔔 نکته مهم: به‌جای نگرانی درباره پیشگیری، بهتر است علائم غیرعادی در ناحیه لگن را جدی بگیرید و در معاینات منظم لگن شرکت کنید. این کار به پزشک کمک می‌کند کیست‌هایی را که نیاز به درمان دارند، به‌موقع تشخیص دهد.
در صورت داشتن کیست تخمدان چه انتظاری می‌توان داشت؟
اکثر کیستهای تخمدان از نوع عملکردی هستند و طی چند ماه به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. ممکن است پزشک برای اطمینان از عدم رشد یا ایجاد علائم، معاینات دوره‌ای را توصیه کند. در مواردی که کیست ممکن است در آینده باعث عوارض شود، پزشک ممکن است یکی از روشهای زیر را پیشنهاد دهد:
- نظارت و مراقبت: پیگیری تغییرات کیست بدون درمان فوری.
- داروها: تجویز داروهای هورمونی برای کنترل علائم یا جلوگیری از تشکیل کیستهای جدید.
- جراحی: در صورت نیاز، کیست از طریق جراحی برداشته می‌شود.
زندگی با کیست تخمدان
چه زمانی باید نگران کیست تخمدان باشیم؟
اکثر کیستهای تخمدان بی‌خطر هستند و نیاز به نگرانی ندارند. پزشک می‌تواند به شما اطلاع دهد که آیا کیست نیاز به توجه ویژه دارد یا خیر. کیست‌هایی که علائم ایجاد می‌کنند یا بزرگ میشوند، نیاز به نظارت دقیق‌تری دارند. علائم خود را یادداشت کنید و در صورت نیاز، به پزشک اطلاع دهید.
⚠️ هشدار: در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- قاعدگیهای دیررس، نامنظم یا دردناک
- درد شکمی که بهبود نمی‌یابد
- بزرگ‌شدن یا تورم شکم
- درد هنگام رابطه جنسی
- احساس پری، فشار یا ناراحتی در شکم
در صورت بروز علائم پارگی کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان (مانند درد شدید شکمی، استفراغ، تب، سرگیجه یا تنفس سریع)، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
چه مدت می‌توان کیست تخمدان داشت؟
ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها کیست تخمدان داشته باشید بدون آنکه متوجه شوید. بسیاری از کیست‌ها بدون علامت هستند و به‌طور تصادفی در معاینات پزشکی تشخیص داده میشوند. مدت زمان باقی‌ماندن کیست به نوع آن بستگی دارد:
- کیستهای ساده یا عملکردی معمولاً طی چند ماه از بین می‌روند.
- کیستهای درموئید ممکن است سال‌ها بدون نیاز به درمان باقی بمانند، مگر اینکه بزرگ یا دردناک شوند.
- کیستهای مشکوک ممکن است نیاز به برداشتن فوری و بررسی سلول‌های سرطانی داشته باشند.
آیا با برداشتن کیست تخمدان وزن کم می‌کنیم؟
ممکن است. برخی کیست‌ها باعث نفخ یا احساس سنگینی در شکم میشوند. پس از برداشتن کیست، ممکن است احساس سبکی و کاهش وزن موقت داشته باشید.
سؤالات متداول
۱. قاتل کیست تخمدان چیست؟
قاتل کیست تخمدان معمولاً به روشهای درمانی مؤثر مانند داروهای هورمونی، جراحی لاپاراسکوپی یا تغییرات سبک زندگی اشاره دارد. درمان به نوع و اندازه کیست بستگی دارد.
۲. چه اندازه کیست تخمدان خطرناک است؟
کیستهای تخمدان بزرگتر از ۵ سانتیمتر نیاز به نظارت دقیق دارند و کیستهای بالای ۱۰ سانتیمتر ممکن است خطرناک باشند و نیاز به جراحی داشته باشند.
۳. علائم کیست تخمدان در پریودی چیست؟
علائم کیست تخمدان در دوران پریودی شامل درد شدید لگن، قاعدگیهای نامنظم، خونریزی شدید و احساس نفخ یا فشار در شکم است.
۴. بهترین دمنوش برای کیست تخمدان کدام است؟
دمنوشهای گیاهی مانند چای سبز، زنجبیل و بابونه به دلیل خواص ضدالتهابی و تنظیمکننده هورمونی، میتوانند به بهبود کیست تخمدان کمک کنند.
۵. بهترین دارو برای کیست تخمدان چیست؟
داروهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری معمولاً به عنوان بهترین دارو برای کنترل و کاهش اندازه کیستهای تخمدان تجویز میشوند.
۶. درمان سریع کیست تخمدان چگونه ممکن است؟
درمان سریع کیست تخمدان شامل مصرف داروهای هورمونی، تغییرات رژیم غذایی و در موارد شدید، جراحی لاپاراسکوپی است. تشخیص به‌موقع نیز نقش کلیدی در درمان سریع دارد.
منبع : clevelandclinic
