زونا (هرپس زوستر) یک عفونت ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد میشود. این ویروس همان عامل بیماری آبله مرغان است. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در بدن به صورت غیرفعال باقی میماند و ممکن است سال‌ها بعد به‌صورت زونا فعال شود. زونا با ایجاد بثورات پوستی دردناک و تاول‌هایی همراه است که معمولاً در یک ناحیه خاص از بدن ظاهر می‌شوند. اگرچه درمان‌هایی برای کاهش علائم این بیماری وجود دارد، اما تاکنون هیچ درمان قطعی برای آن یافت نشده است. خوشبختانه واکسنی برای پیشگیری از زونا در دسترس است.
بیشتر بخوانید :
واکسن گارداسیل : پیشگیری از HPV و سرطان های مرتبط
همه چیز درباره عفونت نوروویروس : علائم، درمان و پیشگیری
معرفی ۱۰ تا از بهترین دکتر متخصص پوست و مو در تهران
خلاصه مطلب
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| زونا چیست؟ | عفونت ویروسی ناشی از ویروس واریسلا زوستر که باعث بثورات پوستی دردناک و تاولها در یک ناحیه از بدن میشود. این ویروس عامل آبله مرغان نیز است. |
| علل بروز | ویروس پس از آبله مرغان در بدن غیرفعال میماند و در شرایطی مانند ضعف سیستم ایمنی، افزایش سن یا استرس دوباره فعال میشود. |
| شیوع | سالانه حدود ۱ میلیون مورد در ایالات متحده گزارش میشود. خطر ابتلا با افزایش سن بیشتر میشود و ۵۰ درصد موارد در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد. |
| گروه‌های پرخطر | افراد بالای ۵۰ سال، افراد با سیستم ایمنی ضعیف (سرطان، HIV، پیوند اعضا)، افراد تحت استرس یا بیماری. |
| علائم | تب، سردرد، خستگی، حساسیت به نور، خارش، سوزش، بثورات پوستی، تاول‌های پر از مایع و درد شدید. |
| مدت بهبودی | ۳ تا ۵ هفته. بثورات پس از ۱۰ روز خشک شده و پوسته‌ها در ۲ تا ۳ هفته از بین می‌روند. |
| آیا مسری است؟ | زونا مستقیماً مسری نیست، اما ویروس میتواند باعث آبله مرغان در افراد واکسینه‌نشده شود. |
| درمان | داروهای ضد ویروسی (آسیکلوویر، فامسیکلوویر، والاسیکلوویر)، مسکن‌ها (استامینوفن، ایبوپروفن) و در موارد شدید، آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد التهابی. |
| پیشگیری | واکسن Shingrix® برای پیشگیری توصیه میشود، حتی برای افرادی که قبلاً زونا داشته‌اند یا واکسن Zostavax دریافت کرده‌اند. |
| عوارض | نورالژی پس از هرپس (درد عصبی طولانیمدت)، عفونتهای باکتریایی، التهاب چشم یا گوش، و در موارد نادر نابینایی، مشکلات شنوایی یا التهاب مغز. |
🔍 زونا چیست؟
زونا یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد بثورات پوستی دردناک یا تاول‌هایی در یک ناحیه از بدن میشود. این بیماری توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد میشود که همان ویروس عامل آبله مرغان است. بثورات زونا معمولاً به‌صورت نوار یا لکه‌هایی در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند و ممکن است با درد، خارش یا سوزش همراه باشند.
🌡️ علل بروز زونا
پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس واریسلا زوستر به‌طور کامل از بدن خارج نمی‌شود، بلکه در گانگلیون‌های ریشه عصبی نخاعی به‌صورت غیرفعال باقی میماند. در شرایط خاصی مانند ضعف سیستم ایمنی، افزایش سن، استرس یا بیماری‌های دیگر، این ویروس ممکن است دوباره فعال شود و به‌صورت زونا بروز کند.
📊 شیوع زونا
زونا یک بیماری شایع است و سالانه حدود ۱ میلیون مورد جدید در ایالات متحده گزارش میشود. خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن بیشتر میشود، به‌طوری که حدود نیمی از موارد در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد. همچنین، حدود ۱۰ درصد از افرادی که در گذشته به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، ممکن است در طول زندگی خود به زونا دچار شوند.
در سایت mayoclinic گفته شده:
زونا اغلب با احساس خارش یا درد شدید همراه است که حتی بعد از بهبود بثورات پوستی میتواند ادامه یابد. یکی از رایج‌ترین عوارض زونا نورالژی پس از هرپس (PHN) است؛ این عارضه درد عصبی طولانی‌مدتی است که میتواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از ناپدید شدن بثورات ادامه داشته باشد. افراد مسن‌تر بیشتر در معرض خطر تجربه PHN هستند. برای مدیریت این درد، به کارگیری داروهای خاص و روش‌های درمانی مناسب توسط پزشکان توصیه میشود.
🚨 گروه‌های در معرض خطر
برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به زونا هستند، از جمله:
- افراد بالای ۵۰ سال.
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران سرطانی، مبتلایان به HIV یا دریافت‌کنندگان پیوند اعضا).
- افرادی که تحت استرس شدید قرار دارند.
- کسانی که اخیراً بیماری یا تروما را تجربه کرده‌اند.
🔄 آیا زونا بیش از یک بار اتفاق می‌افتد؟
برخلاف تصور رایج، زونا ممکن است بیش از یک بار در طول زندگی فرد رخ دهد. در صورت ابتلای مجدد، بثورات معمولاً در ناحیه‌ای متفاوت از قبل ظاهر می‌شوند.
🩺 علائم و نشانه‌های زونا
علائم اولیه زونا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب و لرز.
- سردرد.
- احساس خستگی.
- حساسیت به نور.
- ناراحتی معده.
چند روز پس از این علائم، نشانه‌های زیر ظاهر می‌شوند:
- خارش، سوزش یا سوزن‌سوزن شدن در ناحیه‌ای از پوست.
- قرمزی و ایجاد بثورات پوستی.
- تاول‌های پر از مایع که پس از مدتی باز شده و پوسته می‌زنند.
- درد خفیف تا شدید در ناحیه آسیب‌دیده.
⏳ مدت زمان بهبودی
روند بهبودی زونا معمولاً بین سه تا پنج هفته طول میکشد. در ابتدا، فرد ممکن است درد یا سوزش را در ناحیه‌ای از پوست احساس کند. سپس بثورات به‌صورت نوار یا لکه‌هایی در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند. این بثورات به‌تدریج به تاول‌های پر از مایع تبدیل شده و پس از حدود ۱۰ روز خشک می‌شوند. پوسته‌ها نیز طی دو تا سه هفته از بین می‌روند.
❓ آیا زونا همیشه با بثورات همراه است؟
در برخی موارد، زونا ممکن است بدون بثورات پوستی بروز کند. اگر علائمی مانند درد یا سوزش در ناحیه‌ای از بدن دارید، حتی بدون وجود بثورات، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان بهموقع میتواند از عوارض جدی جلوگیری کند.
🔬 چرا زونا در یک ناحیه از بدن ظاهر میشود؟
ویروس زونا در مسیر اعصاب خاصی حرکت می‌کند، به همین دلیل بثورات معمولاً در یک ناحیه محدود و به‌صورت نوار یا لکه‌هایی در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند. این ناحیه معمولاً مربوط به قسمتی است که عصب تحت تأثیر ویروس قرار گرفته است. شایع‌ترین نواحی درگیر شامل نیم‌تنه، صورت، گردن و گاهی بازوها و پاها هستند.
با توجه به علائم و خطرات مرتبط با زونا، پیشگیری و تشخیص بهموقع این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از واکسن و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم میتواند به کاهش عوارض و بهبود سریع‌تر کمک کند.
آیا زونا مسری است؟ 🤔
فرد مبتلا به زونا نمی‌تواند این بیماری را مستقیماً به دیگران انتقال دهد، اما ممکن است ویروس واریسلا زوستر را منتشر کند که باعث ابتلا به آبله مرغان در افرادی میشود که قبلاً به این بیماری مبتلا نشده‌اند یا واکسن آن را دریافت نکرده‌اند. انتقال ویروس معمولاً از طریق تماس مستقیم با مایع داخل تاول‌های زونا اتفاق می‌افتد. در موارد نادر، ویروس ممکن است از طریق ذرات معلق در هوا نیز منتشر شود. اگر بثورات زونا در مرحله تاول باشد، توصیه میشود از تماس با افراد مستعد (مانند کودکان، زنان باردار یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف) خودداری کرده و ناحیه آسیب‌دیده را کاملاً بپوشانید.
⏳ مدت زمان سرایت پذیری
زونا تا زمانی که تاولها خشک نشده و پوسته نبستهاند، مسری محسوب میشود. پس از این مرحله، خطر انتقال ویروس به دیگران کاهش مییابد. توجه داشته باشید که ویروس فقط برای افرادی که سابقه آبله مرغان ندارند یا واکسینه نشده‌اند، خطر ابتلا به آبله مرغان را ایجاد می‌کند.
🔬 تشخیص
تشخیص زونا معمولاً بر اساس الگوی ظاهری بثورات پوستی انجام میشود. این بثورات اغلب به‌صورت نوار یا لکه‌هایی در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند. در برخی موارد، پزشک ممکن است از آزمایش‌های آزمایشگاهی مانند نمونه‌برداری از مایع تاولها برای تأیید تشخیص استفاده کند.
درمان زونا
اگرچه درمان قطعی برای زونا وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کنترل علائم و کاهش عوارض آن در دسترس است. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. داروهای ضد ویروسی 💊
داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر (Zovirax®)، فامسیکلوویر (Famvir®) و والاسیکلوویر (Valtrex®) میتوانند شدت علائم را کاهش داده و مدت بیماری را کوتاه کنند. این داروها در صورتی که در ۷۲ ساعت اولیه شروع علائم مصرف شوند، مؤثرتر خواهند بود. همچنین، این داروها ممکن است از بروز نورالژی پس از هرپس (درد عصبی طولانیمدت) جلوگیری کنند.
۲. مسکن‌های بدون نسخه 🩹
داروهایی مانند استامینوفن (Tylenol®) و ایبوپروفن (Motrin®، Advil®) میتوانند به کاهش درد و ناراحتی ناشی از زونا کمک کنند.
۳. سایر داروها 🧴
در صورت بروز عفونت باکتریایی ثانویه، ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود. همچنین، اگر زونا نواحی حساس مانند چشم یا صورت را درگیر کند، داروهای ضد التهابی مانند پردنیزون ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
🏥 بستری شدن در بیمارستان
اکثر افراد مبتلا به زونا نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. با این حال، در موارد شدید یا درگیری نواحی حساس، ممکن است بستری شدن ضروری باشد. در این شرایط:
- بیمار در اتاق ایزوله نگهداری میشود.
- تابلوهایی روی در اتاق نصب میشود تا به کارکنان و بازدیدکنندگان در مورد رعایت احتیاط‌های لازم یادآوری کند.
- پرسنل بیمارستان هنگام ورود به اتاق از لباس‌های محافظ و دستکش استفاده میکنند.
⚠️ عوارض زونا
پس از بهبود بثورات پوستی، برخی افراد ممکن است به عوارض طولانیمدت مانند نورالژی پس از هرپس (PHN) مبتلا شوند. این عارضه باعث درد عصبی شدید در ناحیه آسیب‌دیده میشود و ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد. سایر عوارض احتمالی زونا عبارتند از:
- بی‌حسی یا خارش در ناحیه آسیب‌دیده.
- عفونتهای باکتریایی ثانویه در محل بثورات.
- التهاب چشم یا گوش در صورت درگیری این نواحی.
درمان نورالژی پس از تبخال (PHN) 🩺
نورالژی پس از تبخال (PHN) یک عارضه شایع پس از بهبود زونا است که با درد عصبی طولانیمدت در ناحیه آسیب‌دیده همراه است. برای مدیریت این درد، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد:
۱. لوسیون‌ها و کرم‌های موضعی 🌿
استفاده از لوسیون‌ها یا کرم‌های حاوی لیدوکائین یا کپسایسین میتواند به کاهش درد کمک کند. این محصولات با بیحس کردن موضعی یا کاهش حساسیت اعصاب، تسکین موقتی ایجاد میکنند.
۲. داروهای غیرمعمول برای درد 💊
برخی داروها که معمولاً برای درمان درد استفاده نمی‌شوند، مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد صرع، ممکن است برای کنترل درد عصبی تجویز شوند. این داروها با تأثیر بر سیستم عصبی، درد را کاهش می‌دهند.
۳. روش‌های تهاجمی تر 🏥
اگر درد با روش‌های فوق بهبود نیابد، ممکن است از روش‌هایی مانند بلوک عصبی یا تزریق استروئید در نزدیکی اعصاب آسیب‌دیده استفاده شود. در موارد شدید و مقاوم به درمان، دستگاه‌های محرک عصبی قابل کاشت نیز ممکن است پیشنهاد شوند.
پیشگیری از زونا 💉
واکسن‌ها نقش کلیدی در پیشگیری از زونا دارند. واکسن Shingrix® که از سال ۲۰۱۷ در دسترس است، به‌عنوان مؤثرترین روش پیشگیری توصیه میشود. این واکسن حتی برای افرادی که قبلاً زونا داشته‌اند یا واکسن قدیمی‌تر Zostavax را دریافت کرده‌اند، مناسب است. در صورت تردید درباره سابقه ابتلا به آبله مرغان نیز می‌توانید این واکسن را دریافت کنید.
چشم‌انداز بیماری زونا 🔍
زونا میتواند یک بیماری بسیار دردناک و ناتوان‌کننده باشد. تشخیص و درمان بهموقع، به ویژه در ۷۲ ساعت اولیه شروع علائم، میتواند شدت بیماری را کاهش داده و از عوارض طولانیمدت جلوگیری کند.
آیا زونا خطرناک است؟ ⚠️
در موارد نادر، این بیماری میتواند عوارض جدی مانند نابینایی (در صورت درگیری چشم)، مشکلات شنوایی، ذات‌الریه، التهاب مغز (آنسفالیت) و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.
بازگشت به کار 🏢
شما می‌توانید پس از بهبودی کامل و زمانی که دیگر مسری نباشید، به محل کار خود بازگردید. این معمولاً ۱۰ روز پس از ظهور بثورات و زمانی که تاولها خشک و پوسته‌پوسته شده‌اند، اتفاق می‌افتد.
سوالات متداول
۱. برای درمان زونا چه بخوریم؟
برای کمک به بهبود این بیماری ، مصرف غذاهای سرشار از ویتامینهای C و E، روی و آنتیاکسیدانها مانند مرکبات، سبزیجات برگدار، آجیل و ماهی توصیه میشود. همچنین، نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای فرآوری شده و شیرین میتواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند.
۲. فواید بیماری زونا چیست؟
این بیماری هیچ فایدهای ندارد، اما آگاهی از علائم و درمان بهموقع آن میتواند از عوارض جدی مانند نورالژی پس از هرپس (درد عصبی طولانیمدت) جلوگیری کند. همچنین، ابتلا به زونا ممکن است سیستم ایمنی را برای مقابله با عفونتهای آینده تقویت کند.
۳. علت بیماری زونا در زنان چیست؟
علت این بیماری در زنان مانند مردان، فعالشدن مجدد ویروس واریسلا زوستر است که پس از آبله مرغان در بدن باقی میماند. عوامل مانند استرس، ضعف سیستم ایمنی، تغییرات هورمونی یا افزایش سن میتوانند خطر ابتلا را در زنان افزایش دهند.
۴. درمان سریع زونا چیست؟
برای درمان سریع زونا، مصرف داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر یا والاسیکلوویر در ۷۲ ساعت اولیه شروع علائم بسیار مؤثر است. همچنین، استفاده از مسکن‌ها و پمادهای موضعی مانند لیدوکائین میتواند درد را کاهش دهد.
۵. بهترین پماد برای درمان زونا کدام است؟
بهترین پمادها برای درمان زونا شامل لیدوکائین (بیحس کننده موضعی) و کپسایسین (کاهشدهنده درد عصبی) هستند. این پمادها به کاهش درد و خارش ناشی از بثورات پوستی کمک میکنند.
۶. بیماری زونا تا چه مدت واگیردار است؟
بیماری تا زمانی که تاولها خشک نشده و پوسته نبستهاند، واگیردار است. این دوره معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول میکشد. پس از این مرحله، خطر انتقال ویروس به دیگران کاهش مییابد.
۷. آیا زونا بدون بثورات پوستی هم رخ می‌دهد؟
بله، در برخی موارد این بیماری ممکن است بدون بثورات پوستی بروز کند. در این شرایط، علائمی مانند درد، سوزش یا خارش در ناحیه‌ای از بدن مشاهده میشود. تشخیص بهموقع و درمان سریع در این موارد بسیار مهم است.
۸. آیا واکسن زونا از ابتلای مجدد جلوگیری می‌کند؟
بله، واکسن Shingrix® نه تنها از ابتلای اولیه به این بیماری جلوگیری می‌کند، بلکه خطر ابتلای مجدد را نیز کاهش می‌دهد. این واکسن برای افراد بالای ۵۰ سال و حتی کسانی که قبلاً زونا داشته‌اند، توصیه میشود.
منبع : clevelandclinic
